پیش زمینه
در توافق برجام که بین ایران و شش قدرت جهانی بسته شد، با تعهد ایران برای کنارگذاری تسلیحات هسته ای، قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران معلق شدند؛ بدین معنی که لغو نشدند، بلکه فقط تا زمانی که تعهدات ایران مورد تایید قرار بگیرد، به حالت تعلیق درآمد.
آمریکا، موفق شد بندی رو در توافق نهایی قرار بده که در صورت تخطی ایران از تعهدات برجام، تمامی تحریم ها علیه ایران دوباره اعمال خواهد شد؛ یا به قول معروف ماشه علیه ایران چکانده خواهد شد.
مکانیسم ماشه
در بند 36 و 37 دیباچه توافق نامه برجام، جزئیات این مکانیسم توضیح داده شده.
- اگر ایران یا هریک از اعضای 1+5 معتقد باشد که طرف مقابل تعهدات خود را رعایت نکرده، میتواند موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع دهد. کمیسیون مشترک، موظف است طی 15 روز (یا در صورت تمدید، در زمانی بیشتر) موضوع را فیصله دهد.
- اگر هر یک از اعضا معتقد باشد که موضوع فیصله نیافته، میتواند موضوع را به وزرای امور خارجه ارجاع دهد. وزیران موظف خواهند بود طی 15 روز (یا در صورت تمدید، در زمانی بیشتر) موضوع را فیصله دهند.
- در صورت بررسی کمیسیون مشترک یا وزیران، طرف شاکی و طرفی که اجرای تعهداتش زیر سوال رفته (متهم) میتواند درخواست بررسی موضوع توسط یک هیات مشورتی متشکل از سه عضو (یکی از سوی هر یک از طرف های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) را دهد.
- در صورتی که اختلافات طی 30 روز حل نشوند، کمیسیون مشترک وارد عمل شده و طی 5 روز، نظر هیات مشورتی را بررسی خواهد کرد.
- در صورتی که موضوع به رضایت شاکی فیصله نیافته باشد، شاکی میتواند موضوع را به عنوان توقف جزئی و کلی تعهداتش در برجام قلمداد کرده یا به شورای امنیت ابلاغ کند که موضوع، مصداق عدم پایبندی اساسی به اصول برجام است (یا هردو، توقف اجرای تعدات و ابلاغ به شورای امنیت).
- در صورت ابلاغ طرف شاکی به شورای امنیت، شورای امنیت موظف است طی 30 روز، قطعنامه ای درمورد آینده تحریم ها تصویب کند. در غیر این صورت، کلیه قطعنامه های سابق علیه ایران، دوباره اعمال خواهد شد.
- در صورت اعمال مجدد تحریم ها، ایران این مسئله را به عنوان زمینه ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود قمداد خواهد نمود.
نکته قابل توجه اینه که این امر، غیرقابل وتو است.
